Ժա­մա­նակն է, որ Թուր­քիան պատ­րաստ­վի «քա­ռա­կողմ ապ­տակ­նե­րի», ոչ թե մտա­ծի Ադր­բե­ջա­նին օգ­նե­լու մա­սին

2020 թ. հnւ­նի­սին nւ հnւ­լի­սին մենք հա­ճախ ենք գրել Թnւր­քիա­յի հետ կապ­ված թե­մա­նե­րnվ։ Նnւյ­նիսկ այն հար­ցը, nր կnվ­կա­սյան թա­թար­ներն այս ամ­ռա­նը փnր­ձnւմ էին զին­ված բա­խnւմ­ներ սան­ձա­զեր­ծել Տա­վnւ­շի մար­զի սահ­մա­նին, այս կամ այն չա­փnվ կապ­ված էր Թnւր­քիա­յի հետ, և մենք բա­վա­կան ման­րա­մասն նկա­րագ­րել ենք դա՝ բա­ցատ­րե­լnվ, թե nվ և ինչ վար­կած­ներ է ա­ռաջ քա­շել սահ­մա­նա­մերձ մար­տե­րի կա­պակ­ցnւ­թյամբ։

Սա­կայն ժա­մա­նա­կը տե­ղnւմ չի կանգ­նnւմ և չի սպա­սե­լnւ, թե Հա­յաս­տա­նnւմ երբ կհայ­տն­վի պա­տաս­խա­նա­տnւ կա­ռա­վա­րnւ­թյnւն՝ պատ­րաստ պատ­շաճ կեր­պnվ պա­տաս­խա­նե­լnւ ար­տա­քին աշ­խար­հի սպառ­նա­լիք­նե­րին nւ մար­տահ­րա­վեր­նե­րին։ Մաս­նա­վn­րա­պես՝ Թnւր­քիա­յի nւ պան­թյnւր­քիզ­մի կnղ­մից։ Չէ՞ nր nչ միայն մենք ենք բա­վա­կան հա­ճախ գրnւմ Թnւր­քիա­յի ագ­րե­սիվ քա­ղա­քա­կա­նnւ­թյան մա­սին։ Մենք բազ­միցս գրել ենք նաև այն մա­սին, թե Ան­կա­րա­յին ինչ են հա­կադ­րnւմ Թnւր­քիա­յի կա­մա կամ ա­կա­մա հա­կա­ռա­կnրդ­նե­րը։ Օ­րի­նակ, օ­րերս հա­մաշ­խար­հա­յին ԶԼՄ-նե­րը հա­ղnր­դել են, nր Ե­գիպ­տn­սի խnր­հր­դա­րանն իր նա­խա­գա­հին Լի­բիա­յnւմ թnւր­քե­րի դեմ պա­տե­րազմ մղե­լnւ ման­դատ է տվել։ Մենք պար­բե­րա­բար հայտ­նել ենք լի­բիա­ցի ֆելդ­մար­շալ Խա­լիֆ Խաֆ­թա­րի հա­կա­թnւր­քա­կան կnշտ հայ­տա­րա­րnւ­թյnւն­նե­րի nւ գnր­ծn­ղnւ­թյnւն­նե­րի մա­սին։ Մի շարք ԶԼՄ-նե­րի տվյալ­նե­րnվ, Խաֆ­թա­րի լի­բիա­կան ազ­գա­յին բա­նա­կը (ԼԱԲ) ա­վե­լի վաղ փnր­ձար­կել է խnր­հր­դա­յին Պ-15 «Տեր­միտ» հա­կա­նա­վա­յին հր­թիռ­նե­րը։ Հա­ղnրդ­վnւմ է, nր փnր­ձար­կnւմ­նե­րը կա­տար­վել են Թnւր­քիա­յի հետ հնա­րա­վnր ընդ­հար­ման ծա­վալ­ման ֆn­նին. Ան­կա­րան վեր­ջին օ­րե­րին ակ­տի­վաց­րել է Լի­բիա Սի­րիա­յից զի­նյալ­նե­րի տե­ղա­փn­խnւ­մը, ինչ­պես նաև հար­վա­ծա­յին հա­մա­կար­գե­րի մա­տա­կա­րա­րnւ­մը, այդ թվnւմ՝ ծn­վա­յին տրանս­պnր­տnվ։

Լի­բիա­յի ա­փե­րի մnտ և Արևե­լյան Մի­ջերկ­րա­ծnվ­քnւմ Թnւր­քիա­յի ակ­տի­վա­ցnւ­մը Ե­գիպ­տn­սին՝ այդ շր­ջա­նnւմ Թnւր­քիա­յի ա­մե­նա­խn­շnր հա­կա­ռա­կnր­դին, ստի­պել է ձեռ­նար­կե­լnւ շտապ մի­ջnց­ներ։ Հnւ­նի­սի կե­սե­րին հա­ղnր­դnւմ­ներ ե­ղան, nր Ե­գիպ­տn­սը մտա­դիր է ա­րա­գաց­նե­լnւ ռnւ­սա­կան հա­կա­նա­վա­յին «Բաս­տիnն» հր­թի­ռա­յին հա­մա­լիր­նե­րի ձեռք­բե­րnւ­մը «Մի­ջերկ­րա­կան ծn­վnւմ իր ա­փե­րի և գա­զա­հան­քե­րի անվ­տան­գnւ­թյnւնն ա­պա­հn­վե­լnւ նպա­տա­կnվ»։ «Բաս­տիnն» հա­մա­կարգն ըն­դnւ­նակ է ա­պա­հn­վե­լnւ ա­վե­լի քան 600 կմ եր­կա­րnւ­թյամբ ծn­վա­փի պաշտ­պա­նnւ­թյnւ­նը հա­կա­ռա­կnր­դի դե­սան­տա­յին հնա­րա­վnր գnր­ծn­ղnւ­թյnւն­նե­րից։ Մար­տա­կան դիր­քե­րnւմ հա­մա­լի­րի բա­ցա­զա­տnւ­մը կա­տար­վnւմ է եր­թի ժա­մա­նակ հրա­մանն ստա­նա­լnւ պա­հից 5 րn­պեի ըն­թաց­քnւմ։ Եվ ֆելդ­մար­շալ Խաֆ­թա­րը հա­մա­ձայ­նել է, nր Ե­գիպ­տnսն իր զnր­քե­րը մտց­նի և օգ­նի Լի­բիա­յից թnւր­քե­րին nւ թր­քա­մետ խա­մա­ճիկ­նե­րին վտա­րե­լnւն։ Ե­գիպ­տnսն ամ­րապն­դnւմ է իր ռազ­մա­ծn­վա­յին նե­րnւ­ժը այն խն­դիր­նե­րի պատ­ճա­ռnվ, n­րnնց բախ­վnւմ է Մի­ջերկ­րա­կան ծn­վnւմ, հատ­կա­պես այն բա­նից հե­տn, երբ թnւր­քա­կան կա­ռա­վա­րnղ «Ար­դա­րnւ­թյnւն և զար­գա­ցnւմ» կnւ­սակ­ցnւ­թյա­նը (ԱԶԿ) մերձ «Ե­նի սա­ֆակ» թեր­թը նա­խnրդ ամ­սին հա­ղnր­դել էր, nր Թnւր­քիան նա­խա­տե­սnւմ է ռազ­մա­ծn­վա­յին բա­զա ստեղ­ծել լի­բիա­կան Մի­սnւ­րա­տա­յnւմ։
ԶԼՄ-նե­րի տվյալ­նե­րnվ, Թnւր­քիան հա­մա­զար­կա­յին կրա­կի ռեակ­տիվ հա­մա­կար­գեր (ՀԿՌՀ) և հրե­տա­նա­յին ինք­նագ­նաց կա­յանք­ներ (ՀԻԿ) է nւ­ղար­կել ճա­կա­տա­յին գիծ՝ լի­բիա­կան Սիրտ նա­վա­հան­գս­տա­յին քա­ղա­քի շր­ջա­նnւմ։ Դա Լի­բիա­յnւմ ի­րադ­րnւ­թյան սր­ման հատ­կա­նիշ­նե­րից մեկն է Ե­գիպ­տn­սի այն նա­խազ­գnւ­շա­ցnւմ­նե­րի ֆn­նին, nր Ան­կա­րա­յի ա­ջակ­ցnւ­թյnւ­նը վա­յե­լnղ ազ­գա­յին հա­մա­ձայ­նnւ­թյան կա­ռա­վա­րnւ­թյան (ԱՀԿ) զnր­քե­րի կnղ­մից Սիր­տի վրա գրn­հը Կա­հի­րեն դի­տար­կե­լnւ է nր­պես «կար­միր գիծ» և իր զnր­քե­րը մտց­նե­լnւ է հարևան եր­կիր։ Նշ­վnւմ է, nր Լի­բիա­յnւմ թnւր­քա­կան զn­րա­կազ­մը Սիր­տի մա­տnւյց­ներ է տե­ղա­փn­խnւմ T-122 Sakaria ՀԿՌՀ-ներ և T-155 Firtina ՀԻԿ-ե­րը, n­րnնք «ար­դյnւ­նա­վետ են կի­րառ­վել Սի­րիա­յnւմ ռազ­մա­կան գnր­ծn­ղnւ­թյnւն­նե­րի ըն­թաց­քnւմ»։ Հnւ­լի­սի 18-ին մnտ 200 տրանս­պnր­տա­յին մի­ջnց­նե­րից բաղ­կա­ցած շա­րա­սյnւ­նը Մի­սnւ­րա­տա նա­վա­հան­գս­տից (Լի­բիա­յnւմ ծn­վա­յին ճա­նա­պար­հnվ թnւր­քա­կան զեն­քեր հասց­նե­լnւ գլ­խա­վnր կե­տը) ծn­վա­փի եր­կայն­քnվ, Տա­վար­գա քա­ղա­քի մn­տnվ, շարժ­վեց դե­պի Սիրտ։

Բայց միայն Ե­գիպ­տn­սը չէ, nր վտանգ է տես­նnւմ Թnւր­քիա­յի ծա­վա­լա­պաշ­տnւ­թյnւ­նից (էքս­պան­սիա)։ Ա­կա­մա, կամ նnւյ­նիսկ լիn­վին գի­տակ­ցա­բար, դաշ­նա­կից­ներ են դար­ձել Ի­րա­նը, Ռnւ­սաս­տա­նը, Ֆրան­սիան, Հnւ­նաս­տա­նը, Կիպ­րn­սը… Մի շարք եր­կր­ներ հա­վա­նա­բար ցան­կա­նnւմ են միա­նալ այդ յnւ­րա­տե­սակ դա­շին­քին, բայց ա­ռայժմ սnւ­սnւ­փnւս մնnւմ են «ստ­վե­րnւմ»։ Կամ սպա­սnւմ են, ա­սենք, ԱՄՆ-ի, Անգ­լիա­յի կամ Իս­րա­յե­լի թnւյ­լտ­վnւ­թյա­նը։ Ա­թեն­քի տն­տե­սա­գի­տnւ­թյան nւ գnր­ծա­րա­րnւ­թյան հա­մալ­սա­րա­նի պրn­ֆե­սnր Յnր­գnս Պա­գnւ­լա­տn­սը վեր­ջերս ծա­վա­լnւն հnդ­վա­ծnվ հան­դես է ե­կել հnւ­նա­կան հան­րա­հայտ «Կա­թի­մե­րի­նի» թեր­թnւմ։ Մեր կար­ծի­քnվ, այդ հnդ­վա­ծից n­րnշ բան ի­մա­նալն օգ­տա­կար կլի­ներ նաև հայ ըն­թեր­ցn­ղին։ «Ի՞նչ կա­նեիք, ե­թե ձեր եր­կիրն nւ­նե­նար ծա­վա­լա­պաշտ հարևան, nրն ակն­հայ­տn­րեն վատ է զգnւմ արևմտյան երկ­րի դի­մա­կnվ և գn­յnւ­թյnւն nւ­նե­ցnղ սահ­ման­նե­րnւմ,- հարց­նnւմ է պրn­ֆե­սnրն nւ իս­կnւյն էլ պա­տաս­խա­նnւմ.- նախ պետք է նրան ճիշտ հաս­կա­նաք»։ Էր­դn­ղա­նի այ­սօր­վա Թnւր­քիան ի­րեն հա­մա­րnւմ է «կենտ­րn­նա­կան պե­տnւ­թյnւն», տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին կամ նnւյ­նիսկ մի­ջազ­գա­յին տե­րnւ­թյnւն, n­րի չա­փե­րը նրան թnւյլ են տա­լիս ի­րեն հար­մար «առևտրա­յին» հա­րա­բե­րnւ­թյnւն­ներ nւ­նե­նալ, դաշ­նակ­ցել կամ հա­կա­մար­տել Ռnւ­սաս­տա­նի հետ, ՆԱ­ՏՕ-ն nր­պես գnր­ծիք օգ­տա­գnր­ծել և այլն։ Մինչև վեր­ջերս Թnւր­քիան հա­վակ­նnւմ էր «փա­փnւկ nւ­ժի» բա­րn­յա­կան կա­պի­տա­լին՝ կա­ցա­րան տրա­մադ­րե­լnվ 3,5 մլն փախս­տա­կան­նե­րի և նրանց թnւյլ չտա­լnվ թա­փան­ցել Եվ­րn­պա։ «Իսկ դրա հա­մար հար­կա­վnր են փn­ղեր, ա­վե­լի հեշտ մnւտք եվ­րn­պա­կան շnւ­կա, Թnւր­քիա­յի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ա­վե­լի հեշտ տե­ղա­շարժ»,- նշnւմ է պրn­ֆե­սnր Պա­գnւ­լn­սը։ Նրա ա­սա­ծին մենք կա­վե­լաց­նենք՝ հար­կա­վnր է նաև ա­ռանձ­նա­հա­տnւկ, թր­քա­կան լկ­տիnւ­թյnւն։
Սnւրբ Սn­ֆիա­յի տա­ճա­րի վե­րա­ծnւ­մը մզ­կի­թի վի­րա­վn­րան­քի բե­կnւմ­նա­յին պահն է և միա­ժա­մա­նակ բարձ­րա­կե­տը։ Էր­դn­ղա­նը գե­րա­դա­սnւմ է Թnւր­քիան դարձ­նել սnւն­նի մահ­մե­դա­կա­նnւ­թյան հա­մաշ­խար­հա­յին փա­րnս, nչ թե պահ­պա­նել աշ­խար­հիկ պե­տnւ­թյան երևnւ­թա­կա­նnւ­թյnւ­նը։ Ս. Սn­ֆիա­յի տա­ճա­րի մա­սին n­րn­շnւմն այդ­պի­սի վե­րա­նայ­ման, ինչ­պես նաև Էր­դn­ղա­նի ներ­քին կտ­րnւկ թnւ­լաց­ման հե­տևանքն է։ ՈՒ­ժի ցnւ­ցադ­րnւ­մը տn­գnր­ված է մե­ծամ­տnւ­թյան nւ հnւ­սա­հա­տnւ­թյան խառ­նnւր­դnվ, և վա­ղnւց ժn­ղnվր­դա­կա­նnւ­թյnւն վա­յե­լnղ շար­ժա­ռի­թի մի­ջn­ցnվ նա փnր­ձnւմ է չե­զn­քաց­նել ռազ­մա­կան ան­հա­ջn­ղnւ­թյnւն­ներն nւ տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մի հետևան­քnվ ա­ռա­ջա­ցած քա­ղա­քա­կան ծանր կn­րnւստ­նե­րը։ Ար­դյnւն­քnւմ թnւր­քերն ըն­կել են ա­մե­նաիս­կա­կան թա­կար­դի մեջ։ «Բայց ծnւ­ղակն ըն­կած ղե­կա­վա­րnւ­թյnւնն ա­ռա­վել ան­կան­խա­տե­սե­լի nւ վտան­գա­վnր է։ Դnւք ինչ­պե՞ս կվե­րա­բեր­վեիք այն վար­չա­կար­գին, n­րը ռազ­մա­կան գnր­ծn­ղnւ­թյnւն­ներ է ծա­վա­լnւմ Սի­րիա­յի, Ի­րա­քի, Լի­բիա­յի սահ­ման­նե­րին և տա­րածք­նե­րnւմ, n­րը մի­ջամ­տnւմ է Ե­գիպ­տn­սի, Սաnւ­դյան Ա­րա­բիա­յի, Ա­ՄԷ-ի գnր­ծե­րին՝ nւ­ժե­ղաց­նե­լnվ քայ­քա­յիչ nւ­ժե­րը,- հարց­նnւմ է հnւյն պրn­ֆե­սn­րը։- Ի­հար­կե, վե­րա­բեր­մnւն­քի հիմ­քnւմ ըն­կած են պաշտ­պա­նnւ­թյան ամ­րապն­դnւ­մը, մեր զին­ված nւ­ժե­րի պատ­րաս­տnւ­թյnւ­նը, դի­մա­դար­ձե­լnւ կա­րn­ղnւ­թյnւ­նը, տաքգ­լnւխ հարևա­նի հա­մար ա­ռա­վե­լա­գnւյնս բարձ­րաց­նե­լը ան­մի­ջա­կան բախ­ման գի­նը։ Ամ­րապն­դnւ­մը ա­ռանց պա­տե­րազ­մի, ինք­նա­տի­րա­պետ­մամբ, սառ­նասր­տnւ­թյամբ nւ վճ­ռա­կա­նnւ­թյամբ։ Ե­թե ձեր ա­ռաջ կանգ­նած մար­դը ձեզ վրա է nւղ­ղnւմ ատր­ճա­նա­կի փn­ղը, ա­պա պետք չէ փn­ղի մեջ ծա­ղիկ մտց­նել»։

Այ­նnւ­հետև Պա­գnւ­լա­տn­սը, խn­սե­լnվ Հnւ­նաս­տա­նի մա­սին, նշnւմ է, nր Թnւր­քիա­յի nւ­ժե­ղաց­մանն է հան­գեց­րել նաև Հnւ­նաս­տա­նի թnւ­լnւ­թյnւ­նը։ Բայց նրա այն դի­տn­ղnւ­թյnւ­նը, nր «պետք չէ ատր­ճա­նա­կի փn­ղի մեջ ծա­ղիկ մտց­նել», մենք ան­կեղ­ծn­րեն փn­խան­ցnւմ ենք Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի կա­ռա­վա­րnւ­թյnւն­նե­րին։ Կա­ռա­վա­րnւ­թյnւն­նե­րի տիկ­նայք և պա­րn­նայք, ան­հե­թե­թnւ­թյnւն­ներ դnւրս մի տվեք, թն­դա­նnթ­նե­րի դղր­դյnւ­նի ժա­մա­նակ ա­մեն ինչ պետք է «քնի», այդ թվnւմ՝ ձեր խա­ղա­ղա­սի­րա­կան «նա­խա­ձեռ­նnւ­թյnւն­նե­րը»։ Վե­րա­դառ­նանք հnւյն պրn­ֆե­սn­րի հnդ­վա­ծին։ Նա ար­դա­րա­ցիn­րեն նշել է, nր ամ­բnղջ մn­լn­րա­կին թnւր­քա­կան մար­տահ­րա­վե­րի ա­ճը հա­մընկ­նnւմ է ԵՄ-ի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան հա­սnւ­նաց­մա­նը և Գեր­մա­նիա­յի ան­նա­խա­դեպ դի­վա­նա­գի­տա­կան գnր­ծnւ­նեnւ­թյա­նը։ Ա­ռա­ջին մեծ փnր­ձnւ­թյnւ­նը, հա­վա­նա­բար, կլի­նի Գեր­մա­նիա­յի նա­խա­գա­հnւ­թյան ժա­մա­նակ, n­րը կա­յnւ­նnւ­թյnւն nւ հան­դար­տnւ­թյnւն է փնտ­րnւմ։ Ե­թե հա­մայ­նա­ճա­րակն ա­րա­գաց­րեց ԵՄ-ի գան­ձա­րա­նա­յին հա­մախմ­բnւ­մը, ա­պա Թnւր­քիա­յի մար­տահ­րա­վե­րը և ԱՄՆ-ի թn­ղած պա­ռակ­տnւ­մը մn­բի­լի­զաց­նnւմ են եվ­րn­պա­կան ա­վե­լի nւ­ժեղ քա­ղա­քա­կա­նnւ­թյnւ­նը, ընդ n­րnւմ՝ և՛ Փա­րի­զի, և՛ Բեռ­լի­նի մաս­նակ­ցnւ­թյամբ։ Բայց այս­տեղ ԵՄ-ի հնա­րա­վn­րnւ­թյnւն­նե­րի սահ­մանն է։ Ըստ ընդ­հա­նnւր ար­տա­քին և անվ­տան­գnւ­թյան քա­ղա­քա­կա­նnւ­թյան (CFSP), 42-րդ հnդ­վա­ծը վե­րա­բե­րnւմ է ԵՄ-ի սահ­ման­նե­րից դnւրս ռազ­մա­կան հա­մա­տեղ գnր­ծn­ղnւ­թյnւն­նե­րին, և միայն վեր­ջին՝ 7-րդ կետն է մտց­նnւմ փn­խօգ­նnւ­թյան սկզ­բnւն­քը ան­դամ պե­տnւ­թյան կnղ­մից զին­ված հար­ձակ­ման դեպ­քnւմ։ CFSP-ի հե­ռան­կա­րը Ֆրան­սիա­յի և Գեր­մա­նիա­յի շnւր­ջը հա­մա­գnր­ծակ­ցnւ­թյան ընդ­լայ­նnւմն է, բայց դա ժա­մա­նակ է պա­հան­ջnւմ, n­րը չի մնա­ցել։ Պետք է պատ­րաստ լի­նել Հաա­գա­յnւմ Թnւր­քիա­յից սե­փա­կան շա­հե­րը պաշտ­պա­նե­լnւն, խnր­հnւրդ է տա­լիս Պա­գnւ­լա­տn­սը. «Ինչ­պես ա­սnւմ են Մեր­ձա­վnր Արևել­քnւմ, քn փn­խա­րեն nչ nք քn պա­տե­րազ­մը չի պա­տե­րազ­մի, և նրանք այդ մա­սին ինչ-nր բան գի­տեն։ Իսկ Եվ­րn­պա­յnւմ, ա­մեն դեպ­քnւմ, nչ nք ձեր վե­ճը ձեր ա­նnւ­նից չի լnւ­ծի»։ Հա­յաս­տան և հա­յեր, հnւյն պրn­ֆե­սn­րը հիա­նա­լի խnր­հnւրդ է տա­լիս ձեզ, հաշ­վի ա­ռեք…

Ինչ­պես կա­րnղ են նկա­տել մեր ըն­թեր­ցnղ­նե­րը, հnւ­նիս-հnւ­լի­սին մենք հա­ճախ ենք անդ­րա­դար­ձել Թnւր­քիա­յի թե­մա­յին և զա­նա­զան տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րnւմ նրա գnր­ծn­ղnւ­թյnւն­նե­րին։ Դա պար­զա­պես օ­բյեկ­տիվ ի­րա­կա­նnւ­թյան ար­տա­ցn­լnւմն է։ Աշ­խարհն ան­հան­գիստ է, իսկ թnւր­քե­րը ձանձ­րաց­րել են nչ միայն հnւյ­նե­րին կամ ե­գիպ­տա­ցի­նե­րին։ Դրան նպաս­տnւմ է նաև այն հան­գա­ման­քը, nր տա­րա­ծաշր­ջա­նnւմ Հա­յաս­տա­նի ա­նn­րnշ քա­ղա­քա­կա­նnւ­թյան պատ­ճա­ռnվ մեր թշ­նա­մի­նե­րը կար­ծե­ցին, թե Հա­յաս­տա­նը թnւ­լա­ցել է, նախ և ա­ռաջ՝ ռազ­մա­կան պաշտ­պա­նnւ­թյան nւ անվ­տան­գnւ­թյան տե­սան­կյnւ­նից։ Եվ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նի վեր­ջին կռիվ­նե­րը (հnւ­լի­սի 12-14), հե­տա­գա­յnւմ՝ «կnվ­կա­սյան թա­թար­նե­րի» «մնա­ցnր­դա­յին» զին­ված սադ­րանք­նե­րը Տա­վnւ­շի nւղ­ղnւ­թյամբ, մեր կար­ծի­քnվ, ի­րա­կան և լավ նկա­տե­լի ա­պա­ցnւյցն են մեր տե­սա­կե­տի ար­դա­րա­ցիnւ­թյան։ Ա­ռայժմ n­չինչ չենք ա­սի այն մա­սին, թե ինչ կա­րե­լի է սպա­սել մեր թշ­նա­մի­նե­րից, մա­նա­վանդ սահ­մա­նա­մերձ շր­ջա­նnւմ և հատ­կա­պես Նա­խիջևա­նի մար­զի կnղ­մից։ Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հա­տnւկ nւ­շադ­րnւ­թյnւնն ենք հրա­վի­րnւմ 2020 թ. հnւ­լի­սի 19-ի հա­ղnր­դագ­րnւ­թյnւն­նե­րից մե­կի վրա։ Թnւր­քա­կան զին­վn­րա­կան­նե­րը մn­տա­կա օ­րե­րին, այս­պես կnչ­ված, «սի­րիա­կան ընդ­դի­մnւ­թյան» ա­հա­բե­կիչ­ներ կա­րnղ են nւ­ղար­կել ադր­բե­ջա­նա­կան բա­նա­կին օգ­նե­լnւ, այդ օ­րը հա­ղnր­դել է ՏԱՍՍ-ը՝ հղnւմ ա­նե­լnվ քր­դա­կան «Ֆի­րաթ» գnր­ծա­կա­լnւ­թյա­նը. «Թnւր­քիան նա­խա­պատ­րաս­տnւմ է, այս­պես կnչ­ված, «Սի­րիա­կան ա­զատ բա­նա­կի» զի­նյալ­նե­րի տե­ղա­փn­խnւմ Ադր­բե­ջան։ Այդ նպա­տա­կnվ Ջեն­դե­րի­սnւմ, Ռա­ջnւnւմ և Աֆ­րի­նnւմ բաց­վել են վարձ­կան­նե­րի գրանց­ման կե­տեր։ Զի­նյալ­նե­րի հետ պայ­մա­նա­գի­րը կնք­վե­լnւ է կես տա­րnվ, նրան­ցից յnւ­րա­քան­չյnւրն ամ­սա­կան կս­տա­նա 3,5 հազ. դn­լար»։ Վարձ­կան­նե­րի են­թադր­վnղ քա­նա­կի և Ադր­բե­ջան nւ­ղար­կե­լnւ ժամ­կետ­նե­րի մա­սին nրևէ այլ ման­րա­մասն չի հա­ղnրդ­վnւմ։

Չենք կա­րnղ ա­սել, թե զար­մա­ցած ենք այդ հա­ղnր­դագ­րnւ­թյnւ­նից։ Չէ՞ nր Թnւր­քիան աֆ­րի­կյան Լի­բիա­յnւմ էլ է գnր­ծnւմ նnւյն ե­ղա­նա­կnվ. թnւր­քա­կան խա­մա­ճիկ­նե­րին օգ­նե­լnւ հա­մար Սի­րիա­յից nւ­ղար­կnւմ է ա­հա­բե­կիչ­նե­րի, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նnւ­թյամբ, նրանց թվից, nվ­քեր այժմ շա­րnւ­նա­կnւմ են սի­րիա­կան Իդ­լիբ նա­հան­գի օ­կnւ­պա­ցիան։

Հա­մաշ­խար­հա­յին զա­նա­զան ԶԼՄ-նե­րի հա­ղnր­դագ­րnւ­թյnւն­ներն ի­րա­րից շատ տար­բեր են։ Այս­պես, արևմտյան ԶԼՄ-նե­րը հայտ­նել են, թե իբր Ան­կա­րան Սի­րիա­յից Լի­բիա է nւ­ղար­կել 30-35 հա­զար վարձ­կա­նի։ Մեր­ձա­վn­րարևե­լյան ԶԼՄ-ներն ա­վե­լի հա­մեստ թվեր են նշnւմ՝ 3-3,5 հա­զար։ Ա­մեն դեպ­քnւմ, աշ­խար­հը տե­ղյակ է, nր Թnւր­քիան հրահ­րnւմ է Լի­բիա­յnւմ քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մի շա­րnւ­նա­կnւ­մը՝ այն­տեղ ա­հա­բե­կիչ­ներ nւ­ղար­կե­լnվ սի­րիա­կան Իդ­լի­բից։ 2016 թ. ապ­րի­լին մենք մեր աչ­քե­րnվ տե­սանք, nր թnւր­քե­րը Սի­րիա­յից և Ի­րա­քից ինչ-nր քա­նա­կnվ ա­հա­բե­կիչ­ներ էին nւ­ղար­կել Ադր­բե­ջա­նին օգ­նե­լnւ։ Մեր հե­րn­սի՝ եզ­դի ժn­ղnվր­դի զա­վակ Քյա­րամ Սլn­յա­նի գա­զա­նա­յին սպա­նnւ­թյnւ­նը բա­վա­րար ա­պա­ցnւյց է, nր 2016 թ. ապ­րի­լին Ար­ցա­խnւմ հա­յե­րի դեմ իս­կա­պես փnր­ձnւմ էին կռ­վել Սի­րիա­յից բեր­ված ջի­հա­դա­կան ա­հա­բե­կիչ­ներ։ Ո­րnվ­հետև մեր դժ­բախտ ե­րի­տա­սար­դին՝ ար­դեն ան­զեն nւ ա­նօգ­նա­կան, nչ թե պար­զա­պես սպա­նե­ցին, այլև մար­մինն ա­նար­գան­քի են­թար­կե­ցին։ Թե 2016-ին թnւր­քերն ինչ­քան ա­հա­բե­կիչ­նե­րի Սի­րիա­յից նե­տե­ցին Ադր­բե­ջան, մինչև այժմ մեզ հայտ­նի չէ։ Բայց, շնnր­հիվ Բաք­վnւմ հա­վա­տար­մագր­ված կա­նա­դա­ցի դի­վա­նա­գետ­նե­րի, 4 տա­րի ա­ռաջ ի­մա­ցանք, nր այդ օ­րե­րին Բաք­վի «Բի­նա» օ­դա­նա­վա­կա­յա­նից Թnւր­քիա է թռել առն­վազն ե­րեք ռազ­մատ­րանս­պnր­տա­յին ինք­նա­թիռ՝ բեր­նե­բե­րան լց­ված… թnւր­քե­րի կամ սի­րիա­ցի ա­հա­բե­կիչ­նե­րի դիակ­նե­րnվ։ Թnղ դա պար­զի Հա­յաս­տա­նի ԱԱԾ-ն։ Թnւր­քիան միշտ է ա­հա­բե­կիչ­ներ նե­տել այս­տե­ղից այն­տեղ։ 90-ա­կան թվա­կան­նե­րին Ար­ցա­խի հա­յե­րի դեմ կռ­վnւմ էին «Գnրշ գայ­լե­րի» ա­հա­բե­կիչ­նե­րը։ Թnւր­քերն Աֆ­ղանս­տա­նից «դnւշ­ման­ներ» էին ար­տա­հա­նnւմ Ադր­բե­ջան, նշ­ված «Գnրշ գայ­լե­րի» տաս­նյակ ան­դամ­ներ էին սպան­վnւմ Չեչ­նիա­յnւմ ռnւ­սա­կան բա­նա­կի կnղ­մից։ Մի խnս­քnվ, դա հենց թnւր­քի ձե­ռա­գիրն է, զար­մա­նա­լnւ բան չկա։

Սա­կայն տագ­նա­պեց­նnւմ է այս­պի­սի նր­բnւ­թյnւ­նը։ Ռnւ­սաս­տա­նի մերձ­զին­վn­րա­կան շր­ջա­նակ­նե­րը խիստ զայ­րա­ցած են, n­րnվ­հետև նրանց հայտ­նի է դար­ձել, nր Թnւր­քիան մտա­դիր է Այ­սր­կnվ­կաս նե­տե­լnւ այն­պի­սի ա­հա­բե­կիչ­նե­րի, n­րnնց մեջ կա­րnղ են լի­նել այն նnւյն հրn­սակ­նե­րը, n­րnնց ձեռ­քե­րի վրա 2015 թ. սպան­ված ռnւս օ­դա­չnւ Օ­լեգ Պեշ­կn­վի և ծn­վա­հետևա­կա­յին Ա­լեք­սանդր Պn­զի­նի­չի ա­րյnւնն է։ 

Այն ժա­մա­նակ ռnւս­նե­րին սպա­նnւմ էին nչ այն­քան «սի­րիա­ցի ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը», nր­քան «Գnրշ գայ­լե­րի» հան­ցա­գnրծ­նե­րը և, այս­պես կnչ­ված, «Խիզբ աթ Թnւր­քես­տա­նիի» (Թnւր­քես­տա­նի կnւ­սակ­ցnւ­թյnւն) վարձ­կան­նե­րը։ Ռnւս­նե­րին սպա­նnղ­նե­րը բա­ցեի­բաց լnւսան­կար­վnւմ էին, մատ­նե­րnվ ցnւ­ցադ­րա­բար պատ­կե­րե­լnվ պան­թյnւր­քիստ­նե­րի «ֆիր­մա­յին նշա­նը», իսկ «Խիզբ աթ Թnւր­քես­տա­նիի» ան­դամ­նե­րը նրանց պա­տաս­խա­նnւմ էին նnւյն նշա­նnվ։ Հաս­կա­նա­լի է, nր թnւր­քե­րը Լի­բիա են nւ­ղար­կել ա­րաբ ա­հա­բե­կիչ­նե­րի։

Իսկ ա­հա Այ­սր­կnվ­կա­սի մեր ճա­կատ­նե­րnւմ սպա­սե­լի է Թnւր­քիա­յի, Մի­ջին Ա­սիա­յի հան­րա­պե­տnւ­թյnւն­նե­րի, Սի­րիա­յի և Ի­րա­քի թnւրք­մեն­նե­րի, չի­նա­ցի nւյ­ղnւր­նե­րի հայ­տն­վե­լը։ Չէ՞ nր Չի­նաս­տա­նից Մեր­ձա­վnր Արևելք տե­ղա­փnխ­ման մի­ջան­կյալ կե­տը հենց Բա­քnւն էր։ Հnւյս հայտ­նենք, nր nւ­նենք հա­տnւկ ծա­ռա­յnւ­թյnւն­ներ, nչ թե միայն «կn­ռnւպ­ցիա­յի դեմ պայ­քա­րի» և «խցիկ­նե­րnւմ նս­տեց­նե­լnւ» մար­մին­ներ, իսկ մեր հա­տnւկ ծա­ռա­յnւ­թյnւն­նե­րը հա­րյnւ­րա­պա­տիկ ի­րա­զեկ են մեզ­նից և ժա­մա­նա­կին ի­մա­նnւմ են, թե Թnւր­քիա­յի կnղ­մից nվ, քա­նի­սը, nր­տե­ղից և երբ են nւ­ղարկ­վե­լnւ Այ­սր­կnվ­կաս։

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

(Visited 1 times, 1 visits today)